Umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych oraz umowa o korzystanie z utworu (licencja)
Dysponent autorskich praw majątkowych (twórca lub późniejszy nabywca autorskich praw majątkowych, ewentualnie pracodawca) może rozporządzać swoim prawem na dwa sposoby:
- przenieść całość autorskich praw majątkowych na inną osobę poprzez umowę,
- udzielić zezwolenia dla osoby trzeciej na korzystanie z utworu, tzw. licencję.
Zarówno dla umów przenoszących prawo, jak i umów licencyjnych wyłącznych ustawa, co do zasady, przewiduje wymóg formy pisemnej zastrzeżonej pod rygorem nieważności (odpowiednio art. 53 i art. 67 ust. 5 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych). Przy czym pamiętać należy, iż do zachowania pisemnej formy czynności prawnej wystarcza złożenie własnoręcznego podpisu na dokumencie obejmującym treść oświadczenia woli, a także wymiana dokumentów obejmujących treść oświadczeń woli, z których każdy jest podpisany przez jedną ze stron, lub dokumentów, z których każdy obejmuje treść oświadczenia woli jednej ze stron i jest przez nią podpisany. Istnieje także równoważny sposób, tj. złożenie oświadczenie woli w postaci elektronicznej, jednakże opatrzone one musi być bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu. Tym samym nie będzie formą pisemną przesłanie oświadczenia pocztą elektroniczną (e-mail), czy też przesłanie skanu dokumentu.
W doktrynie przedmiotu podkreśla się jednak, iż wymóg zawarcia umowy w formie pisemnej w odniesieniu do umów licencyjnych, odnosi się jedynie do licencji wyłącznych, co więcej tylko do tych o „silniejszej” wyłączności.
Ustawodawca wyróżnia dwa rodzaje licencji – wyłączną i niewyłączną. Licencja wyłączna polega na tym, iż licencjodawca poprzez udzielenie licencji upoważnia określoną osobę do korzystania z określonego utworu na ściśle wyszczególnionych polach eksploatacji. Wyłączność licencji polega na tym, iż twórca (w okresie trwania licencji) nie może udzielić podobnej licencji (co do tego samego utworu na tych samych polach eksploatacji) osobie trzeciej. Pamiętać jednak należy, iż zgodnie z art. 67 ust. 2 prawa autorskiego jeżeli umowa nie zastrzega wyłączności korzystania z utworu w określony sposób (licencja wyłączna), udzielenie licencji nie ogranicza udzielenia przez twórcę upoważnienia innym osobom do korzystania z utworu na tym samym polu eksploatacji (domniemanie niewyłączności licencji). Następnie licencje wyłączne można dalej podzielić (co będzie istotne ze względu na wymagalność formy umowy) na licencje o „słabszej” i „mocniejszej” wyłączności. „Słaba” wyłączność polega na tym, że w przypadku jej udzielenia licencjobiorca zobowiązuje się wyłącznie do nieudzielania dalszych upoważnień licencyjnych (tzw. „słaba” wyłączność), sam jednak może korzystać z utworu we własnym zakresie. Natomiast wyłączność „mocna” zobowiązuje licencjodawcę do niekorzystania z utworu także we własnym zakresie.
Wobec powyższego, umowy licencyjne niewyłączne, podobnie jak umowy licencyjne o „słabszej” wyłączności (dopuszczające korzystanie z utworu przez samego licencjodawcę) mogą być zawarte w dowolnej formie, w tym nawet ustnie (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 19 listopada 2002 r., V KKN 323/01, niepubl.). Stąd możliwe jest zawarcie umowy licencyjnej niewyłącznej przez każde działanie licencjodawcy i licencjobiorcy, które w dostateczny sposób ujawnia ich wolę zawarcia umowy, np. akceptacja regulaminu serwisu internetowego. Pamiętać jednak zarówno licencja wyłączna, jak i niewyłączna nie przenoszą materialnych praw autorskich na kontrahenta, natomiast upoważniają go do korzystania z tego utworu w odpowiednim zakresie, a maksymalny czas trwania umowy licencyjnej nie może przekraczać czasu trwania autorskich praw majątkowych do utworu stanowiącego przedmiot umowy. Po tym terminie świadczenie licencjodawcy staje się świadczeniem niemożliwym, a co za tym idzie, umowa o świadczenie niemożliwe staje się nieważna.